Nền kinh tế sáng tạo: Bước chuyển dịch trong thời đại số

Nền kinh tế sáng tạo được sinh ra từ khả năng phát triển và biến đổi đáng kinh ngạc của các loại hình kinh doanh online. Không dừng lại ở việc kinh doanh những mặt hàng hữu hình, các nền tảng trực tuyến giờ đây còn là nơi các nhà sáng tạo có thể kiếm tiền từ chính nội dung mình sản xuất.

Trong gần một thập kỷ vừa qua, không khó để nhận thấy sự “xâm chiếm” nhanh chóng của các nền tảng giải trí nhanh, đặc biệt là xu hướng mới của nền kinh tế - kinh tế sáng tạo. Không ít người có niềm đam mê sáng tạo và theo đuổi đam mê trong nhiều năm nhưng không phải ai trong số đó cũng đủ khả năng kiếm tiền từ đam mê. 

Với sự phát triển của mạng xã hội và web 2.0, ngày càng có nhiều cách để các nhà sáng tạo đáp ứng nhu cầu kinh tế bằng việc sáng tạo nội dung trực tuyến.

Sức mạnh của Internet mang đến sự phi tập trung hóa phương tiện truyền thông, chúng ta dễ dàng tìm thấy nhiều loại nội dung yêu thích mà không thuộc về những đơn vị truyền thông truyền thống. Hầu hết chúng được tạo ra bởi những người bình thường, cùng các phương thức thanh toán và kiếm tiền mới đã giúp quá trình kinh tế hóa hoạt động sáng tạo nội dung ngày càng trở nên khả thi hơn.

Sự xuất hiện của Covid-19 vào đầu năm 2020 góp phần không nhỏ cho quá trình chuyển dịch này, khi việc cách ly xã hội thúc đẩy người dùng sáng tạo nhiều hơn đồng thời tìm kiếm nội dung để lấp đầy những khoảng thời gian rảnh rỗi. Một số nhà sáng tạo biết cách tận dụng sở thích để tạo ra một khoản thu nhập ổn định, từ đó chuyển dịch dần sang công việc sáng tạo nội dung chuyên nghiệp.

Quy mô của ngành kinh tế sáng tạo

Theo thống kê, thế giới hiện có khoảng 50 triệu nhà sáng tạo nội dung, trong đó 46,7 triệu người là không chuyên, chỉ hơn 2 triệu người là nhà sáng tạo chuyên nghiệp, coi sáng tạo nội dung là công việc toàn thời gian và tạo ra thu nhập đáp ứng các yêu cầu của cuộc sống.

Đáng chú ý, một nửa số người sáng tạo chuyên nghiệp (khoảng 1 triệu) kiếm tiền trên nền tảng YouTube và 25% (500.000) kiếm tiền qua Instagram (chủ yếu là những người có ảnh hưởng). Một nền tảng khá lớn khác dành cho những người sáng tạo chuyên nghiệp là Twitch với 300.000 người sáng tạo nội dung chuyên nghiệp. Khoảng 200.000 người còn lại tạo ra thu nhập từ các nguồn khác như diễn xuất, âm nhạc, podcast, blog, viết lách và vẽ minh họa.

Nhiều người sáng tạo nghiệp dư vẫn kiếm được thu nhập nhờ khả năng sáng tạo của mình, tuy nhiên hoạt động sáng tạo phải được duy trì song song bên cạnh công việc chính. Nhóm lớn nhất (30 triệu) kiếm tiền với tư cách là những người có ảnh hưởng trên Instagram, một số lượng lớn người dùng khác (12 triệu) kiếm tiền thông qua YouTube.

Sự phát triển của nền kinh tế sáng tạo

Bên cạnh sức mạnh từ Internet, sự phát triển của công nghệ cũng là yếu tố quan trọng để nền kinh tế sáng tạo được mở rộng. Trước đây, những nhà sáng tạo phải đầu tư lớn vào các thiết bị có khả năng đáp ứng nhu cầu sáng tạo của mình thì giờ đây, gần như tất cả nhu cầu của một nhà sáng tạo nội dung đều có thể thực hiện trên điện thoại. Mặc dù một số công đoạn hoặc công việc vẫn cần đến máy tính nhưng đa phần các thiết bị đều không quá đắt đỏ và dễ tiếp cận. Công nghệ đã hạ thấp các rào cản để gia nhập nền kinh tế tự do.

Ngoài ra, phải kể đến sự thay đổi và mở rộng các hình thức lao động. Nếu trước đây người ta chỉ tạo ra thu nhập từ tiền lương của các công việc cố định thì hiện nay, hình thức làm việc trở nên đa dạng hơn như tự do, cố vấn, dự án độc lập… Sự tiến lên của các nhu cầu xã hội cũng làm sản sinh ra những ngành nghề và công việc mới như livestream bán hàng, người có tầm ảnh hưởng hay đánh giá sản phẩm. Dựa vào đó, các nhà sáng tạo có nhiều cơ sở để mở rộng thu nhập của mình.

MBO Partners đã phân loại những người tham gia vào nền kinh tế biểu diễn và người sáng tạo là những người lao động độc lập. Phân loại như sau:

•  Những người lao động độc lập toàn thời gian - những người làm việc hơn 15 giờ mỗi tuần để thực hiện công việc độc lập của họ và không có kế hoạch thay đổi hoạt động đó trong tương lai gần.
• Những người lao động độc lập bán thời gian - những người thường xuyên làm việc dưới 15 giờ mỗi tuần trong công việc họ đã chọn như một cách để bổ sung thu nhập khác.
• Những người độc lập không thường xuyên – những người làm việc không thường xuyên ở công việc độc lập đã chọn nhưng làm như vậy ít nhất mỗi tháng một lần.

Vai trò của truyền thông xã hội trong nền kinh tế sáng tạo

Sự phát triển của phương tiện truyền thông xã hội là yếu tố then chốt cho sự tiến lên của nền kinh tế sáng tạo. Chìa khóa thành công của người sáng tạo không phải là tạo quá nhiều nội dung mà là phân phối. Phương tiện truyền thông xã hội đã phát triển thành một phương pháp chia sẻ và phân phối mạnh mẽ nội dung mà người sáng tạo làm ra. Trên hết, người sáng tạo cần một cộng đồng người hâm mộ gắn bó và mạng xã hội chính là nơi cung cấp điều này.

Mặc dù phần lớn sự sáng tạo không diễn ra trực tiếp trên các trang xã hội và kênh video nhưng đây là một môi trường để tiếp thị các sản phẩm sáng tạo với chi phí rẻ. Như chúng ta đã thấy, một số lượng lớn người sáng tạo đã trở thành người có ảnh hưởng, đặc biệt là trên Instagram và YouTube. 

Robert Shapiro cùng với Siddhartha Aneja đã viết trên Taking Root về “Sự tăng trưởng của nền kinh tế sáng tạo mới của Mỹ” cho biết có hàng triệu người Mỹ đã sản xuất và phổ biến nội dung sáng tạo trên internet vào năm 2017.  Thống kê cho thấy 2.187.107 người sáng tạo ở Hoa Kỳ đã kiếm được 4.004.000.000 USD trên YouTube vào năm đó, 5.639.996 người sáng tạo ở Hoa Kỳ kiếm được 460.100.000 USD trên Instagram và 9.796 người sáng tạo ở Hoa Kỳ kiếm được 87.147.723 USD trên Twitch. Vì cả ba số liệu về mạng xã hội đều tăng đáng kể so với năm trước đó nên thống kê hiện tại chắc chắn cao hơn rất nhiều.

Ngoài việc người sáng tạo chia sẻ nội dung trực tiếp trên các trang như YouTube, Instagram và Twitch, họ còn thường xuyên chia sẻ liên kết qua các trang khác như Facebook, Pinterest, Reddit và Twitter.

Trang web nội dung chuyên ngành

Các trang nội dung chuyên biệt cũng cung cấp một nơi cho những người sáng tạo tài năng chia sẻ tác phẩm của mình. Các nhạc sĩ sáng tạo ra giai điệu và đưa chúng lên Spotify và iTunes. Trước đây, bạn thường phải ký hợp đồng với một công ty âm nhạc lớn nếu muốn mọi người mua nhạc của mình. Bây giờ, bạn có thể tự tạo một bản nhạc và trở thành nhà phân phối độc lập.

Bất kỳ ai cũng có thể viết một cuốn sách và xuất bản nó qua Amazon. Chắc chắn, cần tiếp thị tốt nếu muốn đạt doanh thu cao, nhưng bạn có thể xuất bản tiểu thuyết hoặc sách phi hư cấu của riêng mình mà không cần đại lý.

Một cách khác mà người viết có thể kiếm tiền là thông qua blog riêng, nơi họ có thể kiếm thu nhập từ quảng cáo, bằng cách tính phí thành viên hoặc với tư cách là người viết dự án cho trang web của người khác. Một lựa chọn khác là viết trên một trang blog có mục đích chung hơn, như Medium. Nhiều người sáng tạo kiếm tiền trên Teachable và các nền tảng tạo khóa học khác.

Shapiro và Aneja cũng phân tích một số trang web nội dung chuyên môn trong bài đánh giá của họ về những người Mỹ sáng tạo vào năm 2017. 177.042 người sáng tạo ở Hoa Kỳ tạo ra 220.447.368 USD trên Amazon Publishing, 928.343 người tạo ra 1.458.513.952 USD trên Etsy và 4.851.266 mang lại 347.737.771 USD trên blog và trang web WordPress.

Nền kinh tế sáng tạo khai thác những công việc mới

Trước khi nền kinh tế sáng tạo ra đời, nhiều người bị thất nghiệp.  Giờ đây mọi người có thể khai thác tiềm năng sáng tạo của mình và mang lại giá trị cho nó. Những người đã từng nản lòng khi tham gia vào các hoạt động sáng tạo có cơ hội nâng cao kỹ năng và tìm được thị trường cho mình. Các chuyên gia có thể kiếm sống bằng cách dạy kỹ năng của họ trên các nền tảng thay vì phải tổ chức lớp học trực tiếp. 

Hằng ngày, mọi người có thể tạo và chia sẻ video mà không cần phải làm việc cho một công ty điện ảnh hoặc truyền hình. Có những loại nội dung hoàn toàn mới như podcast đã thu hút được lượng khán giả nhiệt tình.

Với những gì công nghệ và internet đang tác động đến kinh tế nói riêng và xã hội nói chung, không chỉ nền kinh tế sáng tạo, sự chuyển dịch của nền kinh tế sẽ còn nhiều tiềm năng và đột phá trong tương lai.